Belgische elektriciteitsbeurs EPEX SPOT Belgium
Voorstelling
EPEX SPOT Belgium is een elektriciteitsbeurs die de uitwisseling, op korte termijn, van energieblokken voor de injectie en afname van elektriciteit in de Belgische biedzone faciliteert. EPEX SPOT Belgium biedt een platform aan dat dagelijks energieblokken voor levering op de volgende dag vrijmaakt via een veiling (het segment day ahead). Na deze veiling biedt ze een continu vrijmaking van energieblokken aan gedurende de dag tot een uur voor levering (het segment intraday). Tijdens de winterperiode faciliteert EPEX SPOT Belgium de efficiënte toewijzing van de strategische reserve met de na de day ahead niet-vrijgemaakte must-run limietorders aan de vraagzijde. Het doel van de optimale vrijmaking van energieblokken is om een transparante referentieprijs te bekomen.
Oprichting
De oprichting van de NV BELPEX in juli 2005 vindt zijn oorsprong in de liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt (Richtlijn 96/92/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 december 1996 betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt van elektriciteit). De omzetting van deze Richtlijn in Belgisch recht gebeurde via de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt. Overeenkomstig artikel 18 van deze wet heeft de Koning op gezamenlijk voorstel van de Minister van Energie en de Minister van Financiën, na advies van de CREG en de Commissie voor het bank-, financie- en assurantiewezen (CBFA) en na overleg in de Ministerraad, de regels vastgesteld betreffende de oprichting van, de toegang tot en de werking van markten voor de uitwisseling van energieblokken (zie koninklijk besluit van 20 oktober 2005).
De initiële aanvraag werd door de CREG als onvolledig beschouwd waarop ze de Minister gewezen heeft op de vereiste bepaald in artikel 4 van het voornoemd koninklijk besluit van 20 oktober 2005, volgens dewelke producenten, tussenpersonen of leveranciers middels een rechtstreekse of onrechtstreekse deelneming niet meer dan 10% van het kapitaal of van de stemrechten in de kandidaat-marktbeheerder mogen bezitten.
Overeenkomstig het koninklijk besluit van 20 oktober 2005 dient ook het marktreglement van de kandidaat-marktbeheerder eerst ter goedkeuring te worden voorgelegd aan de Minister van Energie, na advies van de CREG en de CBFA. De CREG gaf in dit kader een advies in december 2005 over het ontwerp van marktreglement, ingediend door de onderneming BELPEX. Hierin oordeelde de CREG dat het voorgestelde marktreglement onvoldoende garanties bood op een efficiënte werking van een elektriciteitsbeurs in België. Een energiebeurs heeft als doel de door haar marktdeelnemers ingediende Aankooporders en Verkooporders optimaal op elkaar af te stemmen. Om dit doel te bereiken moet de anonimiteit tussen de marktdeelnemers, de niet-discriminatoire behandeling van marktdeelnemers, en de transparantie over de bekomen marktresultaten gegarandeerd worden.
Het marktreglement van BELPEX werd uiteindelijk goedgekeurd bij Ministerieel Besluit van 11 januari 2006 waardoor Belpex aangeduid werd om de Belgische kortetermijn elektriciteitsmarkt te organiseren en operationeel werd op 21 november 2006. ELIA SYSTEM OPERATOR, de Belgische beheerder van het transmissienet van elektriciteit, heeft als meerderheidsaandeelhouder een belang van 70%. De Nederlandse energiebeurs APX, de Franse energiebeurs POWERNEXT en de Nederlandse beheerder van het transmissienet van elektriciteit TenneT participeerden ook in de oprichting van Belpex met elk een belang van 10%.RTE, de Franse beheerder van het transmissienet van elektriciteit, heeft kort na de oprichting van Belpex een belang van 10% overgenomen van ELIA.
Marktkoppeling
Vanaf het begin wordt de beurs door de prijzen gekoppeld aan de Nederlandse beurs (APX) en de Franse beurs (Powernext, later EPEX SPOT wat de activiteiten met betrekking tot de dagmarkt betreft). Deze trilaterale koppeling (TLC) had als doel de liquiditeit van de spotmarkt te verhogen.
Op 9 november 2010 wordt de prijskoppeling uitgebreid tot de regio Centraal West-Europa (CWE). Deze bestaat uit de TLC-regio aangevuld met Duitsland en Luxemburg. Deze zone werd via de volumes gekoppeld aan de Scandinavische markt (Noorwegen, Zweden, Denemarken, Finland en Estland). Op 1 april 2011 werden de BritNed-kabel en de Britse veiling APX opgenomen in de CWE prijskoppeling. Deze marktkoppeling via de volumes werd in 2014 vervangen door de Noordwest-Europese (NWE) marktkoppeling, waardoor België, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Duistland/Oostenrijk, Groot-Brittannië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Polen (via de SwePol link) en Zweden met elkaar gekoppeld werden via de prijzen.
Volgend op de NWE-marktkoppeling werd de Zuidwest-Europese (SWE) regio, bestaande uit Spanje, Frankrijk en Portugal, aan deze gekoppeld op 13 mei 2014 (Multi-Regional Coupling genoemd). In parallel werden Roemenië, Tsjechië, Slovakije, en Hongarije aan elkaar gekoppeld op 19 november 2014 (4M market coupling genoemd).
Tegelijkertijd met de eerder beschreven Multi-Regional Coupling (MRC) van de NWE- en SWE-regio’s, werd gewerkt aan de implementatie van een flow-based marktkoppeling binnen de CWE-regio. Een flow-based marktkoppeling berekent en wijst interconnectiecapaciteit toe door de totale sociale welvaart op basis van de orderboeken van de verschillende gekoppelde spotmarkten te optimaliseren, rekening houdend met de fysische limieten van kritische netcomponenten in plaats van geaggregeerde capaciteiten per grens. Door de fysische limieten van het net op een gedetailleerdere manier mee te nemen in de marktkoppeling wordt verwacht dat de flow-basedmethode meer interconnectiecapaciteit ter beschikking stelt aan de markt, wat de economische welvaart bevordert in de regio.
Vanaf 2013 werden wekelijks, en vanaf februari 2014 dagelijks, resultaten van de flow-based marktkoppeling gepubliceerd in parallel met de resultaten van de ATC-marktkoppeling. Tijdens een evaluatie van de resultaten van deze parallel runs kwamen reeds tijdens de zomer van 2014 enkele onzekerheden over de voordelen van het systeem aan het licht; bijvoorbeeld welvaartsverlies ten opzichte van de huidige ATC-methode in sommige situaties, en bevoordeling van grotere biedzones ten opzichte van kleinere op vlak van importcapaciteit tijdens periodes van schaarste. Op 20 mei 2015 (levering 21 mei 2015) is de flow-basedmarktkoppeling in werking getreden in de CWE-regio. Dit marktkoppelingsmechanisme, dat als streefmodel aanzien wordt voor de marktkoppeling bij sterk vermaasde netten, heeft als doel de beschikbare interconnectiecapaciteit te berekenen en zo efficiënt mogelijk toe te wijzen op basis van de gecreëerde economische welvaart in de regio, met prijsharmonisatie als doel.
Overname door EPEX SPOT
Op 17 april 2015 kondigden APX, Belpex, en EPEX SPOT de integratie van hun diensten aan. De argumentatie voor de integratie wordt gevonden in het persbericht gepubliceerd op de website van EPEX SPOT: “The integration of EPEX SPOT and APX Group will further reduce barriers in power trading in the CWE and UK region. Market participants will benefit from harmonised trading systems, one single rulebook and one admission process for the entire region, therefore reducing trading costs and lowering entry barriers for new participants. Moreover, they will have access to a wider range of products and benefit from best-of-both standards and reliable customer support. Overall, the integration will lead to a more effective governance and further facilitate the creation of a single European power market fully in line with the objectives of the European electricity regulatory framework.”
Integriteit en transparantie
In december 2011 trad Verordening (EU) No 1227/2011 van het Europese Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 (REMIT) in werking. REMIT heeft als doel de integriteit en transparantie van markten te verbeteren door op een gecoördineerde manier, tussen NRAs onderling en tussen NRAs en ACER, marktmanipulatie en ineffectieve publicatie van voorkennis in de EU te monitoren.
Om effectief te kunnen monitoren wordt vereist, van onder andere marktdeelnemers en beurzen, om gegevens te rapporteren. Vanaf 7 oktober 2015 begon de eerste fase van rapporteren. Tijdens deze eerste fase worden alle standaardcontracten verhandeld op gereglementeerde markten en geaggregeerde fundamentele gegevens gecommuniceerd aan ACER. Tijdens de tweede fase van rapporteren, die inging vanaf 7 april 2016, geldt de verplichting van rapporteren ook voor niet-standaardcontracten.
CACM
Op 14 augustus 2015 trad de Verordening (EU) Nr. 2015/1222 van de Commissie van 24 juli 2015 tot vaststelling van richtsnoeren betreffende capaciteitstoewijzing en congestiebeheer (CACM) in werking. Het doel van CACM is om gedetailleerde richtsnoeren inzake zoneoverschrijdende capaciteitstoewijzing en congestiebeheer op de day-ahead-en intradaymarkten vast te stellen, met inbegrip van eisen voor de vaststelling van gemeenschappelijke methodologieën voor het bepalen van de capaciteitsvolumes die simultaan in verschillende biedzones beschikbaar zijn en criteria voor de evaluatie van de efficiëntie en een herzieningsproces voor de vaststelling van biedzoneconfiguraties.Volgend op deze inwerkingtreding is de Minister van Energie bevoegd voor het aanwijzen van Nominated Electricity Market Operators (NEMOs). De deadline voor de aanwijzing van NEMOs was 14 december 2015. De gedetailleerde lijst met alle aangewezen NEMOs is te vinden op de website van ACER.
De adviezen van de CREG over de aanvragen tot goedkeuring van de wijzigingen aan het marktreglement die BELPEX heeft voorgesteld, zijn beschikbaar in de rubriek Publicaties.
De CREG publiceert daarnaast in haar jaarverslag een vergelijking van de gemiddelde prijzen op de Belgische, Nederlandse en Franse elektriciteitsbeurzen.